System VAR — co to jest i jak działa?

System VAR (ang. video assistant referee), czyli potocznie wideoweryfikacja, to technologia powtórek, która używana jest podczas meczów piłki nożnej. System VAR stosowany jest w celu zapobiegania ewentualnym błędom popełnianych przez sędziów boiskowych w kluczowych chwilach meczu. Począwszy od 2017 roku, wideoweryfikację stosuje się w większości meczów piłki nożnej wysokiej ligi.

Jak działa VAR w piłce nożnej?

Wideoweryfikacja jest obsługiwana przez specjalnie wyszkolonych sędziów VAR, zwanych też nieraz asystentami wideo. W trakcie meczu jeden bądź kilku takich sędziów znajduje się w uprzednio przygotowanym pokoju/pojeździe (VOR), do którego transmitowana jest rozgrywka z wielu kamer obecnych na boisku. Arbiter główny posiada stałe łącze z VOR i w razie wystąpienia niejasnej sytuacji prosi asystentów wideo o jej zweryfikowanie.

Po obejrzeniu powtórki sędziowie VAR przekazują arbitrowi swoje sugestie i opinie na temat zagrania. Po przeprowadzeniu takiej weryfikacji arbiter główny ma dwie opcje: albo akceptuje decyzję zasugerowaną przez sędziów VAR, albo podchodzi do multimedialnego punktu przygotowanego obok boiska, ogląda powtórkę i podejmuje swoją własną decyzję.

Co bardzo ważne: kamery systemu VAR mogą nagrywać jedną akcję pod wieloma kątami, a nieraz nawet w zwolnionym i super zwolnionym tempie. Dzięki temu sędziowie mogą niezwykle dokładnie ocenić sytuację przed wydaniem ostatecznego osądu.

Kiedy stosuje się system VAR podczas meczu?

Aktualnie system VAR może być użyty tylko w czterech określonych przypadkach:

• Gol — uznanie/nieuznanie gola po strzeleniu bramki.
• Rzut karny — Podyktowanie bądź niepodyktowanie rzutu karnego po danej sytuacji.
• Czerwona kartka — Anulowanie czerwonej kartki po dokładniejszym przeanalizowaniu sytuacji. Druga żółta kartka nie może podlegać takiej weryfikacji.
• Ukaranie nieodpowiedniego zawodnika żółtą lub czerwoną kartką — “Przekazanie” żółtej/czerwonej kartki innemu piłkarzowi w razie pomyłki arbitra.

Warto pamiętać, że jedynie sędzia lub asystent wideo może domagać się odtworzenia powtórki i przeanalizowania zagrania. W wypadkach, kiedy gracz lub trener danej drużyny próbuje wymusić na sędziach skorzystanie z systemu VAR, zostaje on wtedy odpowiednio ukarany (zazwyczaj żółtą kartką).

Wideoweryfikacja w Polsce i na świecie

Po raz pierwszy Międzynarodowa Rada Piłkarska (IFAB) pozwoliła na próbne przetestowanie systemu VAR w sierpniu 2016 podczas meczu pomiędzy New York Red Bulls II oraz Orlando City B. Kolejnym testem było towarzyskie spotkanie Włochy kontra Francja, które odbyło się w tym samym roku w mieście Bari.

Pierwszym meczem “o stawkę” z udziałem systemu VAR było za to spotkanie w australijskiej A-League pomiędzy Melbourne City FC a Adelaide United. Zaraz po tym system VAR został wprowadzony w amerykańskiej lidzie Major League Soccer (sezon 2017), w niemieckiej Bundeslidze (sezon 2017/2018), włoskiej Serie A (sezon 2017/2018) i w portugalskiej Primeira Liga (sezon 2017/2018).

W 2017 VAR został wprowadzony także do polskiej Ekstraklasy. Pierwszy spotkaniem z użyciem wideoweryfikacji był mecz pomiędzy Koroną Kielce a Legią Warszawa z 28 maja 2017 roku. Nie wykorzystaną wtedy jednak pełnego potencjału VAR, jako że asystenci wideo nie mieli łączności z głównym arbitrem spotkania. VAR w pełnej okazałości zadebiutował na polskiej murawie dopiero 17 lipca 2017 podczas meczu Legia Warszawa — Arka Gdynia w superpucharze Polski 2017.

Od czasu swojej oficjalnej “premiery” w 2017 roku, VAR został wdrożony do znacznej części rozgrywek wysokiego i najwyższego szczebla. Był on stosowany m.in. podczas Mistrzostw Świata w roku 2018, Mistrzostw Europy w 2020 oraz w niedawnych Mistrzostwach Świata 2022 w Katarze.

Czy system VAR ma jakieś wady?

Mimo swoich oczywistych zalet, system VAR zdążył zebrać sporo negatywnych opinii od fanów piłki nożnej. Powodów na to jest kilka, konkretnie:

• Stosowanie VAR zaburza “rytm” meczu — Przeanalizowanie danego zagrania wymaga zrobienia przerwy w meczu. Przez to kilkukrotne użycie VAR w jednym spotkaniu może znacząco zaburzyć ciągłość i swoisty “rytm” meczu.
• Liczba sytuacji, w których można skorzystać z VAR, jest mocno ograniczona — VAR używany jest tylko w 4 określonych sytuacjach wysokiej wagi, co może doprowadzić do spięć przy mniej istotnych decyzjach.
• VAR nie jest wystarczająco precyzyjny do spalonych — Według przeprowadzonych analiz VAR nie wyznacza rzetelnie linii spalonego w bardzo szybkich i dynamicznych akcjach.

Inne technologie wykorzystywane w piłce nożnej

Poza systemem VAR w piłce nożnej wykorzystywane są też inne nowoczesne technologie pomagające sędziom podjąć odpowiednią decyzję. Najważniejsze z nich to goal-line i nowa technologia offside. Poniżej pokrótce wyjaśniamy działanie obu tych technik.

Technologia goal-line

Goal-line to system określający, czy piłka całym swoim obwodem przekroczyła linie bramki (innymi słowy: czy na pewno padł gol). Technologia goal-line wykorzystuje specjalne czujniki umieszczone w piłce oraz kamery umiejscowione na wybiegu stadionu i pod dachem. Po wykryciu gola, system goal-line przekazuje informacje na zegarek głównego arbitra.

Półautomatyczna technologia offside

SAOT (ang. semi automated offside technology) wykorzystuje kamery umieszczone na dachu stadionu do dokładnego określenia pozycji zawodników. Dodatkowo czujniki w samej piłce przesyłają do systemu SAOT informacje o jej położeniu. Dzięki temu możliwe jest precyzyjne stwierdzenie czy na pewno doszło do spalonego. Pierwszy raz technologia SAOT została użyta na mundialu w Katarze, a teraz jest wykorzystywana m.in. w Champions League.

Podsumowanie

Teraz już wiecie, czym jest system VAR w piłce nożnej i jakie są jego największe zalety oraz wady. Koniecznie dajcie nam znać w komentarzach, czy według Was weryfikacja w meczach się sprawdza, czy raczej potrzebuje jeszcze wielu poprawek! Jesteśmy bardzo ciekawi waszego zdania.