Co można dostać za 9.49 złotych miesięcznie (+VAT)? Przy obecnych cenach praktycznie wszystkiego wydawałoby się, że niedużo, ale pozory mylą. Tyle mniej więcej kosztuje obecnie Surfshark VPN przy zakupie dwuletniej subskrypcji.

Już na pierwszy rzut oka ta usługa wyróżnia się z tłumu kilkoma kwestiami, m.in. możliwością korzystania z usługi na nielimitowanej ilości urządzeń oraz ceną znacznie niższą niż w przypadku wielu konkurentów. Czy jednak rzeczywiście jest dużą rybą w małym stawie topowych VPN-ów, czy jednak płotką? Wszystkiego dowiecie się z tej recenzji!

Zapraszam do lektury – omówię między innymi takie kwestie, jak:

► cenaprędkość (oraz ilość i różnorodność dostępnych serwerów)bezpieczeństwoodblokowywanie serwisów streamingowychtorrentowanie.

Surfshark VPN – najważniejsze parametry

Na początek mam dla Was garść najważniejszych informacji na temat podstawowych parametrów Surfsharka:

Ilość serwerów3200+
Ilość krajów65
Odblokowywanie usług streamingowychTak (Netflix, Hulu, Disney+ i wiele innych)
TorrentyTak
Gwarancja zwrotu pieniędzyW ciągu 30 dni
Ilość urządzeńNielimitowana
JurysdykcjaBrytyjskie Wyspy Dziewicze

Wszystkie te kwestie oczywiście szczegółowo omówię w dalszej części recenzji.

Cena Surfshark VPN – 82% zniżki + 2 miesiące gratis

Nie jest tajemnicą że Surfshark jest jednym z najlepiej wycenionych usług wśród „dużych” VPN-ów. Do tego jest często dostępny po atrakcyjniejszej cenie niż standardowa w ramach różnych akcji promocyjnych.

W tej chwili możecie skorzystać z 82% zniżki na 2-letni pakiet (+ 2 miesiące gratis), co oznacza opłatę w wysokości zaledwie 9.49 PLN/miesiąc (+ VAT).

VPN

Wykupując pakiet długoterminowy, trzeba od razu z góry zapłacić za całość. Po pierwszej płatności kolejne rozliczenie nastąpi dopiero po 26 miesiącach.

Klientom zapewniona jest 30-dniowa gwarancja zwrotu środków – jeśli więc w tym okresie usługa nie spełni oczekiwań, zawsze można skorzystać z tej opcji i nic się w takiej sytuacji nie straci.

Sporo dostępnych metod płatności, w tym garść typowo polskich i kryptowaluty

Surfshark oferuje w Polsce płatność za pomocą wielu różnorodnych metod, a mianowicie:

  • kart kredytowych
  • PayPala
  • Google Pay
  • kryptowalut (CoinGate, CoinPayments)
  • BLIK-a
  • usługi Przelewy24
  • PayU

Jak widać, można skorzystać ze wszystkich najbardziej typowych opcji, plus takiej, która gwarantuje największą anonimowość (a więc płatności przy wykorzystaniu kryptowalut).

metody platnosci surfshark vpn

Windows, Android, iOS i nie tylko – od wyboru do koloru

Szeroka dostępność Surfsharka oznacza, że jest bardzo prawdopodobne, że zadziała na wszystkich lub chociaż na większości posiadanych przez Was sprzętów – m.in. komputerach, laptopach, smartfonach czy tabletach.

Jeśli chodzi o komputery osobiste i laptopy, to firma stworzyła dedykowane aplikacje na Windowsa, macOS oraz Linuxa. Ponadto użytkownicy najpopularniejszych przeglądarek internetowych (Chrome, Firefox i przeglądarki oparte na Chromium) mają do dyspozycji wtyczki i rozszerzenia do tychże.

firefox

Użytkownicy mobilni mogą z kolei skorzystać z VPN-a na systemach Android lub iOS. Na tym dostępne opcje się nie kończą.

Surfshark VPN da się zastosować także w połączeniu z niektórymi telewizorami i przystawkami do nich (Smart TV, Apple TV), a także konsolami (Xbox, PlayStation). Służy do tego funkcja Smart DNS, przy czym nie zapewnia ona równie wysokiego poziomu bezpieczeństwa, jak połączenie przez aplikację.

Aplikacje i rozszerzenia same w sobie są bezpłatne, a do tego dostępne w języku polskim, ale żeby z nich korzystać trzeba oczywiście najpierw wykupić subskrypcję usługi.

Mają prosty, intuicyjny interfejs, w którym ciężko byłoby się pogubić. Ponadto zarówno w aplikacje mobilne, jak i desktopowe wbudowane są bezpieczna wyszukiwarka internetowa, prosty antywirus i narzędzie do ochrony przed kradzieżą tożsamości.

 

Dobra prędkość i stabilność

Dobry VPN powinien być szybki zarówno pod względem pobierania, jak i wysyłania, a ponadto gwarantować niski ping (czyli małe opóźnienie). Ma to wszystko znaczenie również podczas zwykłego przeglądania Internetu, natomiast najbardziej zauważalne jest w trakcie grania w sieci, pobierania plików czy streamowania wideo.

Jak prezentuje się pod tym względem Surfshark VPN? Nie ma powodów do narzekania. Prędkości są wysokie (zwłaszcza biorąc pod uwagę atrakcyjną cenę tej usługi), a przy tym połączenia są bardzo stabilne.

dostepne kraje

Surfshark oferuje ponad 3200 serwerów w 65 krajach. Daje nam to wynik na poziomie około 42 serwerów na kraj, chociaż oczywiście nie są one tak równo rozłożone. W praktyce oznacza to, że nawet w przypadku tych najbardziej obleganych lokalizacji (UK, USA) bez problemu da się z reguły znaleźć serwer z niewielkim obciążeniem.

Wśród krajów, w których Surfshark ma serwery znalazła się także Polska. Konkretnie dostępne są serwery w Gdańsku i Warszawie – jeśli ktoś chce przeglądać Internet bezpiecznie, ale nie być zasypywany stronami w obcych językach, to dobra opcja.

polskie serwery

Zasadniczo nie zdarzały nam się nagłe rozłączenia, niespodziewane znaczne obniżanie prędkości czy inne tego typu niespodzianki. Pozytywnym zaskoczeniem była relatywnie niewielka różnica między prędkością serwerów położonych w pobliskich krajach, a prędkością serwerów w egzotycznych lokalizacjach odległych o kilkanaście tysięcy kilometrów.

VPN

Dokładny wynik zależy od wielu czynników – nie tylko od lokalizacji, ale też np. typu serwera (zwykły, MultiHop, oferujący statyczne IP – ten pierwszy charakteryzuje się największymi prędkościami) i jego obciążenia.

Przy okazji warto wspomnieć, że niski lag (nawet w przypadkach bardziej egzotycznych lokalizacji zwykle wynosił sporo poniżej 100ms) pozwala komfortowo grać w gry sieciowe, w tym w strzelanki, gdzie każdy ułamek sekundy opóźnienia ma duże znaczenie.

Zabezpieczenia na najwyższym poziomie

Przy tej cenie można byłoby oczekiwać, że Surfshark „odbębni” typowe zabezpieczenia oferowane przez VPN-y i nie doda nic od siebie. Nic bardziej mylnego. Jeśli chodzi o kwestie zabezpieczeń, ale też szeroko pojętego bezpieczeństwa (przechowywania danych i nie tylko) jest naprawdę dobrze, a momentami wręcz ciekawie.

Absolutne zero logów

Oczywistym jest, że jeśli ktoś korzysta z VPN-a, to chciałby, aby jego poczynania w sieci były tak anonimowe, jak to tylko możliwe. Tym bardziej kluczowy jest fakt, że Surfshark VPN nie przechowuje żadnych logów – zero, null, nil, zilch.

W szczególności nie ma mowy o zachowywaniu jakiejkolwiek historii przeglądanych stron, adresów IP czy jakichkolwiek innych informacji, które pozwoliłyby kogoś zidentyfikować czy podejrzeć jego działania.

Do rejestracji usługa nie wymaga żadnych danych osobowych, potrzebny jest tylko e-mail i hasło (może to być e-mail pochodzący od usługodawcy zapewniającego maksymalną prywatność, np. ProtonMaila).

Surfshark działa na obszarze jurysdykcji Brytyjskich Wysp Dziewiczych, których prawo bardzo sprzyja osobom dbającym o swoją prywatność i anonimowość. Praktycznie nie ma ryzyka, że firma zostanie przekazana o przekazanie danych na temat użytkownika przez rząd czy organy ścigania, a nawet gdyby, to… nie miałaby za bardzo czego przekazać, z uwagi na wspomniany brak logów.

Szyfrowanie AES-256-GCM

Jak wiele czołowych VPN-ów, Surfshak stosuje szyfrowanie AES-256-GCM. To rozwiązanie stosowane przez wojska i organizacje rządowe, co najlepiej świadczy o jego skuteczności. Zapewnia ono, że nawet w razie przechwycenia przez niepożądane podmioty dane będą bezpieczne.

Serwery wykorzystują tylko pamięć RAM

Surfshark VPN zapewnia, że wykorzystuje w swoich serwerach tylko pamięć RAM, tj. pamięć operacyjną (tymczasową), która to jest zresztą regularnie czyszczona. Nie przechowuje żadnych danych na tradycyjnych dyskach SSD czy HDD.

Cztery protokoły do wyboru

Użytkownicy mają możliwość wyboru między kilkoma różnymi protokołami połączenia: IKEv2, OpenVPN (oddzielnie TCP i UDP) oraz WireGuard. Wszystkie z nich są bezpieczne, natomiast różnią się głównie szybkością i zużyciem zasobów.

Za szczególnie wydajny, to jest szybki przy niewielkim zużyciu danych, uważa się protokół WireGuard (nic w tym dziwnego – jest wciąż dość nowy). Jeśli więc oszczędzacie dane mobilne na smartfonie, może on być najlepszą opcją.

protokoły

Można ustawić protokół ręcznie, ale można też (i taka opcja włączona jest domyślnie) pozwolić, aby Surfshark sam wybierał protokół spośród dostępnych opcji w celu zapewnienia najlepszej prędkości.  Jeśli ktoś nie ma szczególnych preferencji w zakresie protokołów, najlepiej zdecydować się właśnie na tę opcję.

Warto zaznaczyć, że na każdym serwerze dostępne są wszystkie protokoły, tak więc jeśli jednak macie jakąś preferencję, to nie musicie się obawiać, że nagle ilość dostępnych serwerów się skurczy.

Warrant canary potwierdza, że Surfshark nie otrzymuje nakazów od organów państwowych

Na swojej stronie internetowej Surfshark VPN jasno deklaruje, że do tej pory nie otrzymał żadnych nakazów od organizacji rządowych czy pism dotyczących bezpieczeństwa narodowego i innych tym podobnych dokumentów. Tego typu deklaracje nazywa się “warrant canaries”.

surfshark vpn warrant canary

Jest to sposób na wykorzystanie pewnej luki prawnej na korzyść użytkowników. Gdyby firma otrzymała jakiś nakaz, niekoniecznie mogłaby powiadomić użytkowników, że tak się stało – prawo niektórych krajów tego zabrania.

Nikt nie może jej za to zabronić umieszczania prawdziwych deklaracji o tym, że dotychczas nakazy się nie pojawiły, co niesie wartościowy przekaz dla potencjalnych i obecnych klientów.

VPN

Uwierzytelnienie dwuskładnikowe

Surfskark pozwala w każdej chwili włączyć uwierzytelnienie dwuskładnikowe na koncie. Sprawia ono, że przy logowaniu nie wystarczy same hasło – trzeba potwierdzić swoją wiarygodność w jeszcze jeden sposób.

Do wyboru jest kod wysyłany e-mailem lub wykorzystywanie aplikacji do uwierzytelnienia dwuskładnikowego (Google Authenticator, Authy).

2fa

Skuteczne zapobieganie wyciekom DNS

VPN jest niewiele warty, jeśli po jego uruchomieniu i tak w ten czy inny sposób dane będą wyciekać. Zweryfikowaliśmy „wyciekanie” w przypadku Surfsharka przy użyciu kilku różnych portali, m.in. IPLeak.

dns leaking

Nie wykryto żadnych wycieków DNS czy WebRTC, również przy weryfikacji adresu IP przy pomocy linku Magnet pokazał się VPN-owy adres kanadyjski.

Kinomaniacy mogą zacierać ręce – odblokowywanie VOD działa bardzo dobrze

Każdy fan seriali i filmów, który miał do czynienia z usługami streamingowymi w Polsce, zapewne przyzna, że ich katalogi są w naszym kraju często dość ubogie. W każdym razie nie porównują tym dostępnym w wielu innych krajach, choćby w USA czy UK.

Odblokowywanie serwisów VOD to jedna z najużyteczniejszych funkcji VPN-ów… jednak nie wszystkie ją mają (lub mają, ale działa słabo) Surfshark na szczęście radzi sobie na tym polu naprawdę dobrze.

Nie ma wydzielonej osobnej grupy serwerów pod streaming, natomiast sporo „ogólnych” serwerów radzi sobie z tym wyzwaniem bez problemu. Jeśli dla jakiegoś kraju jeden serwer z jakiegoś powodu stwarza problem, to z reguły wystarczy przełączyć się na drugi.

odblokowanie netflixa

Wśród katalogów lub serwisów możliwych do odblokowania (ponieważ np. Hulu nie tyle, że ma słabszy katalog dla Europy, co w ogóle nie jest tutaj dostępne) znajdziemy wszystkie najpopularniejsze usługi streamingowe.

Mowa tutaj o Netflixie (co nie jest takie oczywiste – w ostatnich latach Netflix mocno walczy z VPN-ami), Hulu, Disney+, HBO Max czy Amazon Prime Video. Surfshark VPN nie ma problemu także z bardziej niszowymi usługami, np. brytyjskim BBC iPlayerem czy nawet polskim Playerem od TVN-u.

Dostępność to jedno, ale prędkość również jest ważna. Zazwyczaj nie ma problemu ze streamingiem z prędkością około kilkudziesięciu Mb/s, co oznacza w praktyce wysoką rozdzielczość i jakość obrazu (oraz brak irytującego, długotrwałego buforowania).

Sufrshark to niezła opcja do torrentowania

Torrentowanie, czyli mówiąc bardziej dokładnie, pobieranie plików z sieci torrent, to obecnie często najszybszy i najwygodniejszy sposób na pobranie filmów, seriali, gier, programów i różnych innych danych.

Trzeba przy tym podkreślić, że ani TechPolska, ani Surfshark nie wspierają nielegalnego torrentowania. Torrenty powinny być używane tylko do legalnego udostępniania i pobierania plików.

Poszczególne VPN-y różnią się poziomem zabezpieczeń, prędkością i tym, czy w ogóle będą z torrentami działać. Surfshark jak najbardziej na torrentowanie pozwala.

Nie ma osobnej wydzielonej zakładki na serwery przyjazne torrentowaniu, ale wystarczy wpisać w wyszukiwarkę w aplikacji „P2P’, a wyświetli się ich lista. Podczas testów nie było żadnych problemów z połączeniem się z serwerem i pobraniem plików, a osiągane prędkości można uznać za zadowalające (chociaż nie powalające).

p2p surfshark vpn

Można też wybrać dowolny serwer niezoptymalizowany pod kątem P2P i wtedy po rozpoczęciu torrentowania Surfshark sam się na taki przełączy – lepiej jednak wybrać jakiś ręcznie poprzez wyszukanie go w aplikacji (prędkość jest wtedy wyższa).

Jeśli chodzi o kwestie bezpieczeństwa, to wszystkie te, które już wymieniłam (brak logów, ochrona przed wyciekami, szyfrowanie) oraz te, które za chwilę opiszę (Kill Switch, CleanWeb), zapewniają spory komfort psychiczny i poczucie bezpieczeństwa.

Masa dodatkowych ciekawostek – MultiHoop, Kill Switch, adresy statyczne

Można byłoby cały dzień wymieniać różne większe i mniejsze funkcje, jakie Surfshark VPN wprowadził w różnych swoich aplikacjach. Poniżej szczegółowo objaśnię te, które moim zdaniem są najważniejsze i zakładam, że również najczęściej wykorzystywane.

CleanWeb

CleanWeb to funkcja chroniąca przed reklamami, złośliwym oprogramowaniem i innymi uciążliwościami w sieci. Z naszego doświadczenia dobrze radzi sobie z banerami (i, przynajmniej w przypadku tych stron, które odwiedzaliśmy, nie powoduje włączania się komunikatów proszących o wyłączenie AdBlocka). Nie zawsze natomiast pozbywa się skutecznie reklam na YouTube.

Kill Switch

Kill Switch to dość popularna i przydatna funkcja, która automatycznie wyłącza połączenie z Internetem, jeśli z jakiegoś powodu VPN przestanie działać. Zapewnia, że w nieprzewidzianych sytuacjach nie zaczniemy nagle łączyć się z siecią przez niezabezpieczone połączenie.

MultiHop

Standardowe serwery Surfsharka działają w ten sposób, że, w dużym uproszczeniu, wszelkie wysyłane i odbierane dane przechodzą przez jedną „obręcz” – są szyfrowane raz. Dostępne są jednak też serwery MultiHop (na moment tworzenia tej recenzji jest ich dokładnie 14).

multihop

W ich przypadku dane są szyfrowane dwukrotnie i przechodzą przez dwie „obręcze”. Czyli na przykład mamy serwer „Wielka Brytania -> Francja” – najpierw dane przejdą przez serwer w UK, z niego zostaną wysłane do serwera we Francji. Witryny, które będziemy odwiedzać, potraktują nas jako użytkowników przebywających w tym drugim państwie.

Zapewnia to jeszcze wyższy poziom prywatności i bezpieczeństwa, chociaż oczywiście wpływa negatywnie na prędkość – to raczej opcja dla największych fanatyków cyberbezpieczeństwa.

VPN

Statyczne adresy IP

Statyczne adresy IP to na tyle popularna opcja, że mają one swoją własną zakładkę w aplikacji Surfsharka, obok podziału na lokalizacje i serwery obsługujące Multi Hoop.

Działają one na tej zasadzie, że przy kolejnym połączeniu z VPN-em będziemy używać tego samego adresu IP. To skuteczny sposób na unikanie problemów z ciągłym wpisywaniem Captcha czy alertami bezpieczeństwa.

statyczne ip surfshark vpn

Niektóre portale, jeśli będą wykrywać ciągłe logowania z wielu adresów IP, zwłaszcza w różnych krajach, mogą np. prewencyjnie blokować konto.

Statyczny adres IP jest wciąż bezpieczny (nie jest powiązany z jedną konkretną osobą, wykorzystuje go wielu użytkowników), natomiast taki serwer bywa nieco wolniejszy niż inne typy serwerów.

Tryb maskowania

VPN chroni użytkownika nie tylko przed zapisywaniem jego prawdziwych danych (np. adresu IP) przez właścicieli stron, które odwiedza. Zapewnia także, że dostawca usług internetowych traci dostęp do historii odwiedzanych stron.

Jednocześnie, jeśli nie zostaną zastosowane szczególne rozwiązania, usługodawca nie będzie co prawda wiedział, co robimy, ale będzie w stanie ustalić, że korzystamy z VPN-a. Oferowany przez Sufrsharka tryb maskowania pozwoli ukryć ten fakt.

Bypasser

Bypasser to po prostu narzędzie do tworzenia list aplikacji/adresów IP/witryn, z którymi chcemy połączyć się za pomocą naszego prawdziwego adresu IP, a nie VPN-a. Warto z takiej opcji skorzystać chociażby w przypadku aplikacji do bankowości mobilnej na smartfonie.

bypasser

Nielimitowana ilość urządzeń dla jednej subskrypcji

Większość VPN-ów wprowadza ograniczenia co do ilości urządzeń, na których można korzystać z usługi w ramach jednej subskrypcji. Jest to zrozumiałe, ale jednocześnie dość irytujące. Jeśli ktoś ma np. laptopa, PC i smartfon, to już zużyje sporą część dostępnego limitu, a gdzie tu jeszcze tablet czy sprzęt do pracy.

Co już zasygnalizowałam na wstępie, Surshark takiego limitu nie stawia! Nie musicie się bać, że przy próbie połączenia się na kolejnym telefonie czy PC wyświetli Wam się komunikat „stop”.

Przy dużej (8-10+) ilości urządzeń może jedynie nieco spaść prędkość. To więc dobry wybór dla wszystkich, którzy mają sporo sprzętu elektronicznego lub chcieliby w ramach jednej subskrypcji zapewnić ochronę też swoim najbliższym.

Obsługa klienta 24 godziny na dobę – i to po polsku!

Poziom obsługi klienta potrafi być żenujący nawet w przypadku najdroższych VPN-ów na rynku. Wobec niskiej ceny Sursharka można byłoby mieć obawy w tym zakresie, ale na szczęście niepotrzebnie.

Support Surfsharka działa 24 godziny na dobę i faktycznie w dowolnej chwili można się z nim skontaktować na różne sposoby. Każdy znajdzie coś dla siebie: jest formularz kontaktowy, e-mail, a także czat tekstowy. Rekomenduję tę ostatnią opcję – zawsze najskuteczniej i najszybciej można coś załatwić, porozumiewając się z kimś w czasie rzeczywistym, nie inaczej jest w tym przypadku.

pomoc techniczna

Czat jest dostępny na stronie internetowej firmy, ale można też przejść do niego bezpośrednio z poziomu androidowej aplikacji Surfsharka. Czas oczekiwania na odpowiedź zależy od bieżącego obłożenia zespołu wsparcia, ale, ogółem mówiąc, nie należy do długich.

Przy czacie można spodziewać się nawiązania połączenia już w ciągu kilku minut, na odpowiedź e-mailową trzeba zaś czekać zwykle od kilkudziesięciu minut do trochę ponad godziny. Dużą zaletą Surfsharka jest możliwość kontaktu z obsługą klienta w języku polskim (aczkolwiek pracownicy obsługi technicznej nie są native speakerami, tylko w razie potrzeby posługują się translatorem).

Recenzja Surfshark VPN – podsumowanie

Ogrom serwerów do wyboru, atrakcyjna cena, możliwość korzystania na wielu usługach, niezłe prędkości – czego chcieć więcej? Surfshark VPN spełnia wszystkie te warunki, i to z niezłą nawiązką. Dodatkowo, w przeciwieństwie do niektórych innych czołowych VPN-ów, charakteryzuje się szybką i skuteczną pomocą techniczną, a ta potrafi być niekiedy na wagę złota.

Dla użytkowników, którzy chcą zwiększyć bezpieczeństwo w sieci, odblokować sobie zagraniczne katalogi w serwisach streamingowych i torrentować bez strachu ten „rekin” wśród VPN-ów będzie strzałem w dziesiątkę. Idealnych VPN-ów po prostu nie ma, więc zawsze będą jakieś drobnostki, do których można byłoby się przyczepić, jednak nie są one szczególnie odczuwane. „Tanie” i „dobre” nie muszą się wzajemnie wykluczać – Surfshark VPN jest na to najlepszym dowodem!

Ocena - 🌕🌕🌕🌕🌕

Zalety

  • bardzo atrakcyjna cena
  • 3200+ serwerów w 65 krajach
  • MultiHop i statyczne IP
  • Kill Switch, Bypasser i inne ważne funkcje
  • potężne zabezpieczenia
  • zero logów
  • łatwy w użytkowaniu

Wady

  • wsparcie techniczne w języku polskim, ale przez translator

 

WARTO PRZECZYTAĆ:

nordvpn specjalna oferta techpolska NordVPN nawet do 70% taniej ze specjalną ofertą dla czytelników TechPolska! Nie przepłacaj i zyskaj kupon na 3 miesiące za darmo
Nie ma w naszej działalności lepszych momentów niż te, w których możemy zaoferować naszym czytelnikom coś specjalnego. Dlatego bardzo się cieszymy, że NordVPN, lider na
prezenty technologiczne Obdaruj drugą połówkę na walentynki – poznaj najlepsze prezenty dla graczy i nie tylko!
Nadchodzi święto zakochanych. Już dosłownie za kilka dni walentynki, a Ty wciąż nie masz upominku dla swojej drugiej połówki? Jeśli jej hobby to gry lub
vpn na telewizor lg Jaki VPN na telewizor LG warto wybrać i dlaczego?
Dla osób, które chcą cieszyć się swobodą przeglądania treści oraz korzystania z internetowych serwisów VOD bez ograniczeń na telewizorze LG, najlepszym rozwiązaniem będzie VPN. Dzięki
Udostępnij

Administrator

Redaktor naczelna TechPolska od 2019 roku. W przerwach między nabijaniem kolejnych setek godzin w Genshin Impact recenzuje każdy kawałek elektroniki, który wpadnie jej w ręce.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *